Pojawiające się na stropie budynku rysy zawsze powinny wzbudzić zainteresowanie zarządcy. Choć bardzo często skutki ich pojawienia się są niegroźne, to jednak niekiedy rysy i pęknięcia stwarzają bardzo poważne zagrożenie dla trwałości konstrukcji obiektu, a nawet dla zdrowia i życia jego użytkowników. Jeśli więc jesteś administratorem budynku, nigdy nie bagatelizuj rys i pęknięć obecnych na stropach, nawet jeśli są niewielkie.
Rysy na stropie – jakie mogą być ich przyczyny?
Wśród przyczyn powstawania rys i pęknięć w stropie, najczęściej wymienia się:
- skurcz betonu – podczas twardnienia i wysychania dochodzi do jego kurczenia się. Proces prowadzi do powstania rys skurczowych, zwłaszcza jeśli beton nie był odpowiednio pielęgnowany,
- osiadanie budynku – naturalne osiadanie budynku lub nierównomierne osiadanie fundamentów,
- nadmierne obciążenie – obciążenie stropów ponad ich zdolność nośną,
- uszkodzenia termiczne – gwałtowne i znaczne zmiany temperatury mogą powodować naprzemienną ekspansję i kurczenie się materiałów budowlanych, co prowadzi do ich pęknięć,
- błędy w konstrukcji – nieprawidłowy montaż, użycie niewłaściwych materiałów czy błędy w projektowaniu,
- korozja zbrojenia – jeśli w stropie (np. w żelbecie) obecne jest stalowe zbrojenie, które zaczyna korodować,
- prace budowlane w sąsiedztwie – zwłaszcza prace ziemne (np. kopanie fundamentów),
- starzenie się materiałów.
W Polsce nie bierze się pod uwagę znaczącego czynnika powodującego powstawanie rys i pęknięć w stropie, jakim są ruchy sejsmiczne. Nie występują one praktycznie w naszych szerokościach geograficznych, stąd pomijalność tej kwestii.
Rysy skurczowe – pęknięcia w stropach betonowych
Rysy skurczowe w betonie pojawiają się w trakcie jego utwardzania i wysychania. To drobne pęknięcia, które formują się na powierzchni betonu, gdy masa betonowa kurczy się podczas twardnienia. Mogą być różnej wielkości, od prawie niewidocznych po te wyraźnie zauważalne. Rysy skurczowe pojawiają się najczęściej zaraz po zakończeniu procesu wysychania betonu, jednak warto zaznaczyć, że nierzadko ujawniają się dopiero podczas eksploatacji budynku. Każdy obiekt budowlany podlega osiadaniu. Dodatkowo beton jest materiałem, który, jak każdy inny, ulega degradacji wraz z upływem czasu. Dlatego pęknięcia pochodzenia skurczowego, dotąd niewidoczne, mogą pojawić się nawet po dłuższym czasie od zakończenia budowy.
Co jest przyczyną powstawania rys skurczowych?
Rysy skurczowe w betonie powstają wskutek utraty wody z masy betonowej przez parowanie oraz z uwagi na reakcje chemiczne zachodzące podczas procesu hydratacji cementu, co prowadzi do zmniejszenia objętości betonu. Kurczenie się betonu generuje naprężenia, które skutkują powstawaniem rys. Należy zaznaczyć, że jest to proces naturalny i do pewnego stopnia akceptowalny w budownictwie. Niedopuszczalne jest natomiast nadmierne kurczenie masy betonowej podczas wysychania, spowodowane najczęściej korelacją dwóch czynników: wysokich temperatur towarzyszących procesowi schnięcia i nieodpowiedniej pielęgnacji betonu w pierwszym okresie po jego wylaniu.
Czy da się wyeliminować powstawanie rys skurczowych?
Całkowite wyeliminowanie rys skurczowych jest w praktyce nieosiągalne, jednak można ten proces ograniczyć poprzez podjęcie określonych kroków, takich jak:
- właściwy dobór mieszanki betonowej zapewniającej kontrolę skurczu – w budownictwie stosuje się mieszanki wzbogacone dodatkami ograniczającymi skurcz betonu;
- właściwa pielęgnacja betonu, czyli m.in. zabezpieczenie powierzchni przed zbyt szybkim i obfitym parowaniem wody w czasie utwardzania (maty wilgotne, folie lub specjalne preparaty);
- kontrola warunków panujących w środowisku podczas procesu utwardzania (temperatura, wilgotność), np. przez okrywanie dojrzewającego betonu geowłókniną;
- stosowanie kontrolowanego powstawania rys w określonych miejscach i kierunkach, co poprawia estetykę powierzchni.
Wszystkie wymienione sposoby ograniczają powstawanie rys, ale nie eliminują ich całkowicie, dlatego zarządcy budynków mogą spotkać się z problemem rys skurczowych, zwłaszcza w stropach monolitycznych.
Ugięcie stropu – niebezpieczna przyczyna pęknięć
O ile w nowych budynkach pęknięcia widoczne w stropach zwykle stanowią konsekwencję pojawiania się rys skurczowych, o tyle w budynkach starszych problem przedstawia się nieco inaczej. Pęknięcia w stropie przeważnie zauważalne są od spodu, przy czym towarzyszy im często ugięcie stropu w środkowej części sufitu. Widoczny jest popękany tynk, który może się odspajać, a nawet osypywać. W przypadkach skrajnych obserwuje się nawet odpadanie dolnych fragmentów pustaków stropowych (jeśli takie zostały oczywiście zastosowane). To właśnie rysy na suficie są najczęściej pierwszym sygnałem niepokojących zjawisk związanych z uszkodzeniami stropów budynków, zgłaszanych zarządcy przez mieszkańców lub użytkowników lokali. Zwykle okazuje się w takim przypadku, że pęknięcia w stropie obecne są i widoczne również od góry, jednak zaobserwować można je dopiero po demontażu podłogi.
Warto zaznaczyć, że ugięcia stropów wraz z towarzyszącymi im pęknięciami mogą stanowić poważne zagrożenie dla integralności konstrukcji obiektów budowlanych, a tym samym stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.
Naprawa stropu – zanim podejmiesz działania, wezwij specjalistę
Co powinien zrobić zarządca, któremu zgłoszono pojawiające się zarysowania w stropie? Na pewno nie może tego faktu zignorować ani zbagatelizować. Choć pęknięcia widoczne na suficie mogą okazać się błahostką, to jednak równie dobrze ich przyczyna może być bardzo poważna, podobnie jak konsekwencje zwlekania z naprawą. Dlatego jeśli administrator budynku ma wiedzę o pojawieniu się rys i pęknięć w stropie, niezwłocznie powinien zamówić ekspertyzę w specjalistycznej firmie zajmującej się rozwiązywaniem tego rodzaju problemów.
W ramach przeprowadzonej oceny stanu konstrukcji oraz pęknięć na tynku, płycie stropu lub innych jego elementach specjalista określi przyczyny ich powstawania, a także zaleci odpowiednie metody naprawcze. Jeśli pęknięcia i rysy nie stwarzają zagrożenia dla konstrukcji budynku, zwykle wystarczy ich wypełnienie za pomocą odpowiednio dobranej szpachli. Przyczyna powstawania zarysowań czy pęknięć może okazać się dużo poważniejsza, np. nadmierne obciążenie stropu. W takim przypadku konieczne może okazać się zmniejszenie jego ciężaru. W tej sytuacji ekspert może zalecić np. usunięcie ciężkiej wylewki i posadzki oraz zastąpienie ich lekką podłogą z desek. Niezbędne może również okazać się wyburzenie ścian działowych lub zastąpienie murowanych lekkimi konstrukcjami (np. z płyt gipsowo-kartonowych). Specjalista może także nakazać podparcie od spodu nadmiernie ugiętego stropu – stosuje się do tego celu często stalowe dwuteowniki podtrzymujące sufit w starannie wyznaczonych miejscach.
